LÝ TAM-NGUƠN
Đông-Nhạc Thánh-đế đã nói rằng:“Thiên địa tuần hoàn, châu nhi phục thỉ ”. Trời đất xoay vần, giáp vòng trở lại chỗ ban đầu.
Đó là luật tuần-hoàn của vũ-trụ vạn-hữu. Như Xuân tàn thì Hạ đến, Hạ mãn thì Thu sang, Thu qua thì Đông lại; rồi một khi Đông mãn thì trở lại Xuân, cứ xoay vần như thế mãi.
Trong Luận-ngữ có nói rằng: “Thiên hà ngôn lai, tứ thời hành yên, vạn vật sanh yên’’. Trời nói gì đâu, mà bốn mùa thường vận hành vậy, muôn vật vẫn sanh dục vậy; cũng đồng nhận cái luật tuần-hoàn của vũ-trụ. Cái luật này vận-hành tự-nhiên, không có một quyền-lực nào cản trở được.
Con người cũng như vạn vật không sao cưỡng lại sự chi-phối của luật xoay vần ấy.
Như hột lúa đem gieo, mọc lên cây mạ. Cây mạ lớn lên thành cây lúa; cây lúa đơm bông kết hột, rồi thì tàn tạ, di lại một số hột. Hột ấy đem gieo, đủ điều-kiện nhân-duyên sẽ thành cây lúa và cây lúa sẽ đơm bông kết hột, y như hột lúa lúc ban đầu.
Đến loài vật như gà vịt chẳng hạn, từ trong trứng nở ra, lần lần lớn lên, rồi thì đẻ ra trứng. Trứng ấy đem ấp sẽ sẽ sanh ra gà con, vịt con, và cứ như thế cái vòng sanh diệt tiếp nối không bao giờ dứt.
Con người cũng vậy, từ thế-hệ này sang thế-hệ khác, vẫn ở trong cái luật tuần-hoàn của sanh, lão và tử.
Xét rộng ra đến thế-giới, ta cũng thấy không ngoài cái vòng: Thành, Trụ, Hoại, Không, như các kinh Phật đã nhận.
Nói tóm lại, tất cả sự vật trong vũ-trụ vạn-hữu đều ở trong vòng cái luật xoay vần của ba thời-kỳ sanh, trưởng và diệt. Tuy Đức Phật chia làm bốn thời-kỳ, nhưng đáng kể chỉ có ba thời-kỳ: Thành, Trụ và Hoại mà thôi, vì thời-kỳ ‘’Không’’ thuộc về vô-hình, cũng như thời-kỳ sau khi con người chết hoàn toàn thuộc về thần-thức, đều ở ngoài vòng tác-động của luật sanh diệt.
Sự phân định thời-gian sanh diệt của sự vật làm ba thời-kỳ đã được thuyết-minh trong nhiều kinh sách.
Như về Đạo Phật, các kinh điển đã phân-định từ lúc Đức Phật còn trụ thế thuyết-pháp cho đến